Kur'an je savršena posljednja Božja objava, koja sadrži osnovne principe vjere i morala sa ciljem da opomene ljude da je krajnje vrijeme da napuste sve vrste lošeg ponašanja i svega onoga što stvara nered na Zemlji. U tom kontekstu Uzvišeni Bog poziva ljude pa kaže:
فأقم وجهك للدين القيم من قبل أن يأتي يوم لا مرد له من الله}
„I okreni svoje lice vjeri pravoj i istinitoj, prije nego dođe Dan kome nema povratka od Boga.“ (30:43)
U sljedećem ajetu Uzvišeni Bog poziva sve konfesije na međusobni suživot, toleranciju, dogovor, mir i blagostanje.
{قل يا أهل الكتاب تعالوا إلى كلمة سواء بيننا و بينكم ألا نعبد إلا الله و لا نشرك به شيئا و لا يتخذ بعضنا بعضا أربابا من دون الله فإن تولوا فقولوا اشهدوا بأنا مسلمون}
„Reci, Muhammede: O sljedbenici Knjige, dođite da se suglasimo na jednoj riječi: da ne obožavamo drugih božanstava osim Boga Jednog Jedinog, da Mu ništa drugo ne pridružujemo kao božanstvo, da ne uzimamo jedni druge kao zaštitnike, posrednike ili božanstva pored Boga, pa ako okrenu glavu, recite im: Posvjedočite bar da smo mi muslimani (da smo samo Jednom Bogu odani).“ (3:64)
U ajetu su naznačene mnoge blagodati koje ako se budu poštivale i sprovodile u djela ljudska zajednica će živjeti u velikom blagostanju, upravo onako kako je to naš Gospodar osmislio.
U protivnom, ljudska zajednica će doživjeti kolaps u svakom pogledu – moralnom, bezbjedonosnom, socijalnom, društvenom, ekonomskom, pa i političkom.
Ako pogledamo i razmislimo malo konciznije, ljudska zajednica na mnogim dijelovima Zemlje doživljava svoj kolaps, upravo zbog nepoštivanja ovih Božjih smjernica. Čak i u sredinama gdje pretežno žive muslimani u većini, a uzroci su velika udaljenost od Božjih propisa, a samim tim velika udaljenost od Božjeg rahmeta i milosti.
Naravno, Božji poziv je sve do Kijametskog dana važeći, pa ukoliko se ljude o njega ogluše proći će kao i oni prije njih.
{أفلم يروا إلى ما بين أيديهم و ما خلفهم من السماء والأرض إن نشأ نخسف بهم الأرض أو نسقط عليهم كسفا من السماء إن في ذلك لآية لكل عبد منيب}
„Kako ne vide nebo i Zemlju, ono što je iznad njih i ono što je ispod njih!? Kad bismo htjeli u zemlju bismo ih utjerali ili komade neba na njih sručili. To je, zaista, pouka svakom robu koji je odan.“ (3:64)
Općenito, iz misije Kur'ana zaključujemo da je njegova uloga općečovječanska, da njegova svjetlost treba da osvijetli sve četiri strane svijeta, da iskre svjetlosti treba da uđu duboko u srce njegovih pristaša i da se njegova misija prezentira praksom sljedbenika, a ne mrtvim slovima na papiru i praznim pričama od kojih je svakoga glava zaboljela.
Dakle, uloga Kur'ana je preporoditeljska i u ovome leži njegova glavna snaga. Kur'an je, kao što nam to historija pokazuje, od poludivljih plemena uspio da, skoro preko noći, napravi nosioce svestranog progresa i napretka na svim poljima ljudskog života: političkom, ekonomskom, socijalnom, vjersko-moralnom i prosvjetnom.
Muslimani uspješe da formiraju državu na temeljima Božje demokratije koju priželjkivahu svi susjedi muslimana, državu u kojoj svi imahu ista prava i obaveze. Muslimani uđoše u historiju, a sve uspjehe koje postigoše – postigoše upravo primjenjujući propise Kur'ana. Muslimani, dakle, postadoše prezenteri savremene Božje misli i spokoja na Zemlji, a sve zbog toga što sjediniše praksu i teoriju i postadoše pravi muslimani.
Da pojasnim šta znači riječ musliman? Čovjek koji je u svojim djelima i govoru odan svome gospodaru Allahu dž.š., čvrsto vjerujući u Njega, izvršavajući sve naredbe, a kloneći se svih zabrana. Cilj i intencija Kur'ana je da od čovjeka napravi pravog čovjeka kao socijalno, humano-altruističko biće i nosioca najviših moralnih vrijednosti, da napravi pravog muslimana.
Kur`an opisuje karakteristike pravih muslimana na desetine mjesta, a spomenut ćemo sljedeće ajete:
{التائبون العابدون السائحون الراكعون الساجدون الآمرون بالمعروف والناهون عن المنكر والحافظون لحدود الله و بشر المومنين}
„Pravi vjernici su oni koji se skrušeno kaju kada griješe, klanjaju i obožavaju Boga, poste, pregibaju se, ničice padaju, naređuju dobra djela, zabranjuju poroke i nevaljalštine i Božje odredbe potpuno čuvaju i izvršavaju. Obraduj ove pravovjerne Božjom nagradom u oba života!“ (9:113)
{والذين صبروا ابتغآء وجه ربهم و أقاموا الصلاة و انفقوا مما رزقناهم سرا و علانية و يدرؤن بالحسنة السيئة اولئك عقبى الدار جنات عدن يدخلونها}
„Koji sve trpe i podnose (sve napore ulažu) da bi stekli zadovoljstvo Gospodara svoga, potpuno molitvu izvršavaju, darivaju i troše (na Božjem putu), tajno i javno od onoga što smo im mi dali i sa dobrom zlo suzbijaju – to su oni koje čeka lijep kraj i svršetak rajske bašče u kojima će vječno boraviti.“ (13:24-25)
Svakako, ako bismo se upustili u tumačenje ovih ajeta daleko bi nas odvelo, ali oni su dovoljno jasni. Rezime ovih ajeta je izgradnja čovjeka i društva, kao i uspostava najviših moralnih principa koji su od općeg i društvenog dobra. Kao što je Muhammed a.s. rekao:
لا ايمان بلا عمل و لا عمل بلا ايمان
„Nema vjere bez dobrih djela, niti ima dobrih djela bez vjere (imana).“
Kao što smo već napomenuli, prvi muslimani primjenom vjere u praksi postadoše nosioci novog poretka i civilizacije u toku čitavog Srednjeg vijeka. Takvi muslimani, čim se obogatiše, počeše padati na mnoge kušnje i ispite kojima ih Uzvišeni Bog iskušava tokom čitavog života. Potpadoše pod značenje ajeta:
{كلا إن الإنسان ليطغى أن راه استغنى}
„Čovjek prelazi granicu i griješi čim vidi da se je obogatio.“ (96:6,7)
Sladak život i pohlepa za strastima, kao i borba za udobne fotelje učiniše one, a i ove muslimane da utonu u duhovno i tjelesno mrtvilo, a obaveze prema Bogu, sebi i drugima dođoše na zadnje mjesto. Ummet se rascijepa na mnoge dijelove, stranke i vilajete koji ne žale i glave dati, a i drugima skidati za dunjalučki šićar. Takav unutarnji košmar muslimana i zavađu koristi vanjski dušmanin ostvarujući svoje šićare preko izdajica i njima sličnih. Taj takav odnos muslimana prema vjeri košta ih najezdom Mongola u trinaestom vijeku, na čelu sa Džingis-kanom, koji porobiše istočno islamsko carstvo, popališe ga i u pepeo pretvoriše. Za nepunih dvjesta godina zapadno islamsko carstvo Andaluziju. Sva ta katastrofa muslimana bila je kazna za odstupanje od Kur'ana uzvišenog, a to se isto i dan-danas događa.
Neki od učenjaka podijelili su muslimane na grupe:
1. iskreni, gorljivi muslimani;
2. formalni muslimani bliži prvoj vrsti;
3. formalni indiferenti;
4. nazovi muslimani.
Čuveni islamski učenjak Hasan El-Basri još u II vijeku po Hidžri išao je po džamijama i opominjao muslimane da su odstupili od suštine islama toliko da Muhammed a.s., kada bi ustao, ne bi među njima našao nijednog pravog muslimana.
Prva grupa muslimana su idejni nosioci, ideolozi islama i njegovo ogledalo u praktičnom životu. Nažalost, njih nema puno, oni su manjina, oni su, ako Bog da, nada ovog ummeta, jer su uspjeli da spoje i teoriju i praksu.
Druga grupa muslimana su formalni muslimani i ovo je nabrojnija grupa muslimana. Oni kažu da vjeruju i da su muslimani, ali nije to dostiglo nikakav stepen jakog ubjeđenja. Oni obavljaju neke propise više formalno nego iz ubjeđenja, nisu shvatili zašto klanjaju, zašto daju zekat, zašto idu na hadž. Dakle, njihovi ibadeti su svedeni na obični formalizam, od koga će oni sami slabe koristi imati, a i njihov praktični produkt i korist od njih je mala. Oni, dakle, nisu shvatili suštinu ibadeta, nisu shvatili suštinu namaza, posta, zekata, hadža. To je sve na nivou forme i običaja.
Treća grupa su formalisti ili indiferentni muslimani. To su oni muslimani koji kada bi ih upitao da li vjeruju ne bi rekli da su nevjernici, ali svojim postupcima to dokazuju. Oni ne obavljaju nijednu vjersku dužnost i obavezu. Malo ih klanja i posti, a ako klanja ili eventualno posti ne zna zašto to radi. Oni žive samo za sebe, za stomak i stolicu, dakle, nemaju nikakve obaveze prema Islamskoj zajednici, niti hoće da imaju. I ova vrsta je brojnija od druge.
Četvrta vrsta muslimana je nazovi muslimani. To su oni koji nose samo muslimansko ime, a iskreno rečeno ima ih dosta što žale što ga nose. Oni su potpuno materijalizirani. Oni imaju samo jedan ideal, a to je dunjalučki interes, ne gledajući način i sredstvo – bitno je samo do njega doći. Oni svoje antiislamsko raspoloženje na svakom koraku dokazuju, skrnaveći vakufe i sve islamske institucije, samo da dođu do ostvarenja svojih interesa. To su „muslimani“ koji nemaju svoje vrijednosti, s njima se drugi igraju i zloupotrebljavaju ih i koriste, nanoseći time štetu općeislamskim interesima i unoseći na taj način razdor i mržnju među muslimanima. To su, dakle, oni koji se mogu kupiti i prodati, i to za vrlo malu cijenu, često puta i za dvadest eura. To je njihova cijena. Ili za džak brašna. To je cijena njihovog islama, njihovog imena, njihovog morala, njihove vrijednosti. Toliko košta jedan glas pojedinih stranaka koje kupuju ovakve muslimane za dvadeset eura.
Na treću i četvrtu grupu muslimana odnosi se sljedeći ajet iz Kur'ana a.š.
{و لقد ذرأنا لجهنم كثيرا من الجن والإنس لهم قلوب لا يفقهون بها و لهم أعين لا يبصرون بها و لهم آذان لا يسمعون بها وألئك كالأنعام بل هم أضلّ أولئك هم الغافلون}
„Mi smo mnoge ljude i džine stvorili radi pakla, jer imaju srce i um kao i ostali, ali neće da razmišljaju; imaju oči, ali njima neće da gledaju; imaju uši, ali njima neće da slušaju. Oni su kao četvoronožne životinje, pa i gori. To su nehajnici i zalutala čeljad.“ (7:178)
Moja poruka:
Dužnost muslimana je da upozna suštinu svoje vjere islama, a to će postići koristeći se relevantnom literaturom koje ima na svakom koraku, jer znanje ne pada s neba, a neznanje koje je, nažalost, našlo danas najviše utočišta među muslimanima nije opravdanje za čovjeka ni pred ljudskim ni pred Božjim sudom.
Dr. Mehmed-ef. Mešić